بنایی که ثبت ملی نشده، رو به ویرانی دارد!

یکی از کارخانه های قدیمی همدان که مهمترین اسناد مربوط به فرش و نقشه خوانی های فرش های قدیمی در چند سال گذشته در آن به آتش کشیده شده اند، امروز رو به نابودی گذاشته است. این خبر پیرامون نابودی کارخانه قدیمی همدان نگارش شد.

نابودی کارخانه قدیمی همدان!

یک شرکت انگلیسی با نام «O.C.M» توسط «سسیل ادواردز» وابسته به کمپانی شرق لندن، نخست در خانه ای در شهر همدان با هشت دستگاه دار قالی، کار قالی بافی را شروع می کند که عمده ترین فعالیتش در شهرهای همدان، اراک و کرمان بود، او در 1948 میلادی برای تالیف کتاب «قالی ایران» به همدان برمی گردد و متوجه می شود که استاد کارش «کبری خانم» 12 دستگاه دارقالی را اداره می کند، یعنی بزرگترین کارگاه قالی بافی در شهر همدان در سال 1314 شمسی، به دستور رضا شاه خلع ید می شود و شرکت سهامی فرش ایران به جای آن شرکت، تاسیس می شود. از سوی دیگر سسیل ادواردز در همدان زندگی می کرده و یک تخته قالی به نام قالی الوند را طراحی ریزی می کند که از بافت و طرح و رنگ ویژه ای برخوردار بوده و او فعالیت خود را در همدان برای بافت فرش ادامه می دهد. امروز کارخانه شرکت فرش در محله زندی های همدان، تنها نمونه باقی مانده از کارخانه های قدیمی همدان است که در طول بیش از 100 سال گذشته ساخته شدند، اما با از بین رفتن تدریجی کارخانه هایی مانند چرم سازی، برق و کبریت سازی؛ کارخانه شرکت فرش، امروز تنها نمونه از کارخانه های باقی مانده در همدان است که کمر همت برای از بین رفتن آن همچنان محکم است. در نزدیکی برج قربان و حدود 90 سال قبل، شرکت منطقه ای فرش استان همدان و کردستان که در واقع نخستین شرکت فرش ایران محسوب می شده را می سازد، بنایی که امروز به نام «ساختمان شرکت سهامی فرش ایران»نامیده می شود، مکانی که امروز در حال تبدیل شدن به مخروبه ای است تا مالکانش با خیال راحت تر و سریع تر آن را پایین بیاورند. حسین زندی، فعال میراث فرهنگی همدان با بیان اینکه شرکت فرش 90 سال قبل در این نقطه از همدان احداث می شود، می گوید: صنعت فرش بافی از دوره صفویه و اسماعیل شاه طهماسب در همدان فعال بوده و حتی این منطقه یکی از مراکز تجارت فرش محسوب می شد، به همین منظور نیز بازارها و کاروانسراهای مختلفی برای این کار فعال بوده اند و تاجرها به صورت سنتی از طریق تجارت کار خود را انجام می داده اند. او با بیان اینکه این شرکت فرش در اوایل دوره پهلوی اول به شیوه سنتی فعالیت داشته، ادامه می دهد: به مرور مستر سیمون یک روش جدید برای بافندگی، ریسندگی، رنگرزی، پرداخت و صادر کردن فرش راه اندازی می کند که همه این اقدامات در همین مجموعه انجام می شد، مانند یک کارخانه مدرن. از سوی دیگر بعد از انجام این نوع از اقدامات، شرکت فرش کرمان و تهران نیز ساخته می شود. وی با اشاره به اینکه شرکت فرش همدان و کردستان بعد از انقلاب اسلامی به یک شرکت خصوصی تبدیل می شود، تاکید می کند: از دهه 70 به بعد مدیرانی که مسئولیت آن شرکت را به عهده می گیرند، اجازه ورود هیچکس به این بخش قدیمی شرکت فرش را نمی دهند، حتی در دهه 70 بخش عمده ای از این مجموعه 90 ساله توسط همین شرکت تخریب می شود تا امروز که آن در بدترین شرایط قرار گرفته است. او با اشاره به معماری این مجموعه بسیار بزرگ که طاق هایش به صورت ضربی و شیروانی بوده که در واقع معماری تلفیقی از دوره قاجاری و مدرن را در خود داشته، ادامه می دهد: بخش های باقی مانده از یکی از کارخانه های قدیمی همدان، امروز در شرایط بسیار بدی قرار دارد، در حال حاضر فقط بخش رنگرزی، ریسندگی، پرداخت و انبار آن باقی مانده است. زندی با بیان اینکه بخشی از نقشه های فرش های قدیمی مربوط به 90 یا 100 سال قبل و یکسری پارچه ها و از مهمترین اسناد فرش باقی که از گذشته باقی مانده بود توسط مالکان این کارخانه و در چند سال قبل به بهانه کمبود فضای مناسب آتش زده شد، اظهار می کند: امروز بخشی از نقشه های متاخرتر که متعلق به دوره پهلوی دوم بود و دارای اشیای باارزشی مانند دستگاه پرداخت و چله کشی در حالت بدی و در مخروبه های این کارخانه نگهداری می شوند. وی اما با بیان اینکه امروز هیچکدام از دستگاه های متولی مانند میراث فرهنگی، شهرداری و شرکت فرش ملی ایران، نه تنها توجهی برای حفاظت از این مجموعه ندارند، بلکه به نظر می رسد برای فروش یا تخریب و ساخت مجموعه ای جدید در این نقطه دندان تیز کرده اند، می گوید: در حال حاضر یک گنجینه با ارزش از فرش به خصوص متعلق به همدان در حال نابودی است. هر چند پرونده ثبتی کارخانه قدیمی همدان، توسط کارشناسان میراث فرهنگی استان همدان تهیه شده، اما هیچ ابلاغیه ای که شماره ثبت کارخانه قدیمی همدان در آن ثبت شده باشد، در این پرونده وجود ندارد. در شرایطی که این مجموعه ملی هنوز در فهرست آثار ملی به ثبت نرسیده باشد، می تواند سرعت نابودی کارخانه قدیمی همدان را سرعت ببخشد.